Πρωτομαγιά των λουλουδιών και των εργατών

Πρωτομαγιά των λουλουδιών

Γνωστός στους διάφορους πολιτισμούς με διαφορετικά ονόματα, ο Μάιος ονομάστηκε έτσι από τη ρωμαϊκή θεότητα Maja (Μάγια) της οποίας το όνομα προήλθε με τη σειρά του από την ελληνική λέξη Μαία, τροφός και μητέρα. Η Μάγια ταυτίστηκε και με την Ατλαντίδα νύμφη Μαία, μητέρα του Ερμή στον οποίο και αφιερώθηκε ο μήνας. Ήδη από τους Ρωμαίους, η αρχή του μήνα σηματοδοτούνταν από τον εορτασμό της Αγαθής Θεάς ενώ σε όλη τη διάρκειά του τελούνταν γιορτές συνδεδεμένες με την ευφορία των αγρών.

Η φυσιογνωμία του Μαΐου στη λαϊκή αντίληψη έχει δυο σημασίες: συνυπάρχει σ αυτήν το καλό και το κακό, η αναγέννηση και ο θάνατος. Όλες αυτές οι ιδιότητες συγκλίνουν και συγκεντρώνονται στην πρώτη του μέρα, την Πρωτομαγιά. Ο εθιμικός εορτασμός της ως της τελικής νίκης του καλοκαιριού κατά του χειμώνα και της επικράτησης της ζωής επί του θανάτου έχει μακρότατη παράδοση με ρίζες που ανάγονται σε προχριστιανικές αγροτικές λατρευτικές τελετές που αποσκοπούσαν στη γονιμότητα των αγρών και, κατ’ επέκταση, και των ζώων και των ανθρώπων.

Αργότερα, η αρχική αυτή έννοια χάθηκε και τα έθιμα επιβίωσαν απλώς ως λαϊκές γιορτές στις οποίες συμπεριλαμβάνονται περιφορά δέντρων, πράσινων κλαδιών ή στεφάνων με λουλούδια, ανακήρυξη του βασιλιά ή της βασίλισσας του Μάη, χορός γύρω από ένα δέντρο ή ένα στολισμένο κοντάρι-γαϊτανάκι. Πρόκειται για μια από τις ελάχιστες γιορτές χωρίς θρησκευτικό περιεχόμενο που έχουν διατηρηθεί ως τις μέρες μας με εκδηλώσεις που απαντώνται στον λαϊκό πολιτισμό πολλών ευρωπαϊκών λαών. Σε χωριά της Γερμανίας π.χ. την 1η Μαΐου ένα κλαδί στολισμένο με ταινίες τοποθετείται στην κεντρική πλατεία και γύρω του στήνονται ξέφρενοι χοροί. Ακόμη εκλέγουν το πιο όμορφο κορίτσι του χωριού ως βασίλισσα του Μαΐου το οποίο ντύνουν με κάτασπρο φόρεμα.

Στην αρχαία Ελλάδα

Οι αρχαίοι Έλληνες, ως φλογεροί φυσιολάτρες, γιόρταζαν το άνοιγμα των λουλουδιών και το φτάσιμο της άνοιξης. Aπό τα αρχαιότερα χρόνια του πολιτισμού τους, που έφθασε στην Eλλάδα από τη Θράκη το ρόδο, μαζί με τις Oρφικές διδασκαλίες, το άνθος αυτό έγινε σύμβολο και υμνήθηκε ως η νύμφη των ανθέων. H γιορτή, όμως, της άνοιξης, η αρχαία Πρωτομαγιά, πήρε σιγά-σιγά κι επίσημη μορφή. Aπό τις παλαιότερες γιορτές, δημιουργήθηκαν τα Aνθεστήρια, η γιορτή των λουλουδιών. Aυτή ήταν η πρώτη επίσημη γιορτή ανθέων των Eλλήνων. Iδρύθηκε πρώτα στην Aθήνα, όπου με μεγαλοπρέπεια βάδιζαν προς τα ιερά πομπές με κανηφόρες, που έφερναν άνθη. Έπειτα τα Aνθεστήρια διαδόθηκαν και σ άλλες πόλεις της Eλλάδος και πήραν πανελλήνια μορφή.

«Τα έθιμα της πρωτομαγιάς»

Κεντρικός πυρήνας του εορτασμού της Πρωτομαγιάς σε όλους τους πολιτισμούς ήταν η ανθρώπινη χαρά για την άνοιξη, η αυθόρμητη λατρεία της βλάστησης. Τόπος εορτασμού λοιπόν ήταν η εξοχή, όπου συνηθιζόταν κυλίσματα στη χλόη, πλύσιμο του προσώπου με μαγιάτικη δροσιά, χτύπημα του σώματος με χλωρά κλαριά κ.λ.π  Απότοκο των δοξασιών αυτών είναι το μαγιάτικο στεφάνι στην πόρτα των σπιτιών από διάφορα άνθη και καρπούς.

Η αναγέννηση της φύσης στον ελληνικό λαϊκό βίο συμβολιζόταν με διάφορα έθιμα: το Μαγιόξυλο στην Κέρκυρα (κορμός τρυφερού κυπαρισσιού στολισμένος με άνθη και ένα στεφάνι περιφερόταν από νέους στους δρόμους της πόλης), το Μαγιόπουλο στο Βόλο (παιδί που ενσάρκωνε το Μάη, στολισμένο με λουλούδια, συνοδευόταν στην περιπλάνησή του στους δρόμους από χορό προσωπιδοφόρων που τραγουδούσε μαγιάτικα τραγούδια), τη Ναύπακτο (όπου το παιδί συνόδευαν γέροι φουστανελάδες) και την Αγόριανη, την «Πιπεριά» στην Εύβοια (ένας άνδρας ντυμένος με λουλούδια και κλαδιά ελιάς, καρυδιάς και άλλων δέντρων συμβόλιζε τη δύναμη της βλάστησης και βρεχόταν με νερό σε κάθε σπίτι από αυτά που επισκεπτόταν για να τραγουδήσει με τη συνοδεία άλλων πέντε-έξι συντρόφων του), τον «Ζαφείρη» στο Ζαγόρι της Ηπείρου (ένα παιδί προσποιούνταν το νεκρό ξαπλωμένο στο χλωρό χορτάρι για να το ράνουν με λουλούδια τα νεαρά κορίτσια μέχρι ότου το καλέσουν να αναστηθεί και να τρέξουν όλοι μαζί τραγουδώντας στα χωράφια), το «Φουσκοδέντρι» στην Καστανιά Στυμφαλίας, αναγόμενα όλα στα Αδώνια των αρχαίων.

Πολλές δοξασίες και προλήψεις σχετικές με τα μάγια, συνδέονταν στην παράδοση του λαού με τον Μάιο και τη βλαπτική του ιδιότητα. Το γεγονός έχει την εξήγησή του στο ότι κατά τα ρωμαϊκά χρόνια τελούνταν γιορτές προς τιμήν των νεκρών. Οι νεκροί και οι ψυχές τους γύριζαν ελεύθερες πάνω στη γη από τη νύκτα της Ανάστασης του Χριστού ως τη μέρα της Πεντηκοστής. Είναι λοιπόν ο μήνας των νεκρών και οι θνητοί δεν πρέπει να κάνουν κάτι που θα τους προσβάλλει. Η επιφυλακτικότητα αυτή έφερε τη συνήθεια σε πολλά μέρη να μη γίνονται γάμοι αυτό τον μήνα αλλά και να λαμβάνονται μια σειρά μέτρων για να μην πιάσουν τα μάγια.

Πρωτομαγιά στην Αθήνα

H Aθήνα του 19ου αιώνα γιόρταζε το Mάη χαρούμενα μέσα στους κήπους και στα λουλούδια. Όταν η πόλη ήταν ακόμα μικρή, ο γιορτασμός αυτός είχε μια ομορφιά γοητευτική. Έτρεχαν όλοι προς τους ανθόκηπους, που ήσαν στα βορεινά της πόλης. Eκεί πέρα: «στα Πατήσια, στα Πατήσια, όπου πάει ο δρόμος ίσια»… Γιατί στα Πατήσια τότε ήσαν οι μεγάλοι ανθόκηποι. Eκεί έμπαινε ο κόσμος κι έκοβε άνθη ανεμπόδιστα. Τα τελευταία σπίτια των Αθηνών έφταναν στην πλατεία Αμερικής, ενώ στις δύο πλευρές της λεωφόρου υπήρχαν κέντρα, τα «εξοχικά» όπου οι Αθηναίοι ικανοποιούσαν την πείνα της εξοχής υπό τους ήχους καντάδων.

Για αυτές τις πρωτομαγιάτικες εκδρομές στα Πατήσια ο Γ. Σουρής έγραφε στα 1878:

«Καλώς τονε τον Μάη με τους γλυκούς ζεφύρους,
Με τα κουκιά τα φρέσκα, τους μυρωδάτους τσίρους,
Με τ’ άνθη, με τα ρόδα, με τα χλωρά γρασίδια,
Με μουσικές, τραγούδια, ερωτικά παιχνίδια,
Γέλια, φωνές, μεθύσια,
Ψυχή μου στα Πατήσια
Για δέτε τι μαγεία στων Πατησιών το μέρος!
Εδώ σαν πεταλούδα κρυφοπετά ο έρως.

Μόλις τρελέ μου Μάη, η μούρη σου προβάλλει
Της Πλάκας οι τενόροι σου εξυμνούν τα κάλλη,
Και με αυτούς αρχίζει των ποιητών η λύρα,
Το πιο βαθύ ρομάντζο για τ’ άφθονά σου μύρα,
Και όσες ομορφάδες σκορπάς και πρασινάδες.»

 

 

 

 

 

Πρωτομαγιά των εργατών

 

Η πρώτη του Μάη πήρε μέσα από τη διεθνή ιστορική συγκυρία και μια άλλη διάσταση, έντονα πολιτική και συνδέθηκε με τους εργατικούς και συνδικαλιστικούς αγώνες. Οι συντεχνίες και οι εργαζόμενοι είχαν στη διάρκεια των αιώνων κάποιες μέρες εορτασμού και προώθησης των αιτημάτων τους στην τοπική κοινωνία. Στη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης μια μέρα του Σεπτεμβρίου ήταν αυτή που αναγόταν σε εργατική αργία.

 

Στις Ηνωμένες Πολιτείες από το 1790, η 4η Ιουλίου, ημέρα της Ανεξαρτησίας γιορταζόταν από τους εργαζόμενους, κυρίως από τα πρώτα συνδικάτα που έθεταν την ίδια εποχή το πρώτο εργατικό αίτημα, αυτό του δεκαώρου εργασίας. Την Πρωτομαγιά του 1886 το Ευγενές Τάγμα των Ιπποτών Εργασίας (The Noble Order of the Knights of Labor), ένα κίνημα στις Η.Π.Α. που επεδίωκε να οργανώσει την παροχή και διανομή αγαθών σε συνεταιριστική βάση και αριθμούσε 700.000 μέλη, κήρυξε γενική απεργία σε συνεργασία με άλλες μικρότερες εργατικές ενώσεις της χώρας, μεταξύ των οποίων και η Αμερικανική Ομοσπονδία Εργασίας. Με βασικό αίτημα το οκτάωρο εργασίας -το κεντρικό σύνθημα «8 ώρες εργασία, 8 ώρες ανάπαυση και μόρφωση, 8 ώρες ύπνος» η απεργία κινητοποίησε περί τις 100.000 απεργούς στο Σικάγο κυρίως και συνδυάστηκε με υπαίθριες διαδηλώσεις, συμπλοκές με την Αστυνομία, θύματα και συλλήψεις. Η Αμερικανική Ομοσπονδία Εργασίας από τη χρονιά εκείνη και το 1892 πολλαπλασίασε τον αριθμό των μελών της και μέσω απεργιακών κινητοποιήσεων πέτυχε τη σύναψη συλλογικών συμβάσεων εργασίας στις οποίες εμπεριέχονταν και ρήτρες για τη διασφάλιση του οκταώρου.

 

Οι εξελίξεις αυτές στην άλλη άκρη του Ατλαντικού είχαν εντυπωσιάσει τους Ευρωπαίους ηγέτες εργατικών κινημάτων και σοσιαλιστικών κομμάτων ώστε, να καθιερωθεί η εργατική Πρωτομαγιά από την επόμενη χρονιά για την προβολή των εργατικών διεκδικήσεων και βασικό αίτημα το οκτάωρο καθημερινής εργασίας. Στους εορτασμούς που ακολούθησαν προβλήθηκαν επίσης αιτήματα σχετικά με την απαγόρευση της παιδικής εργασίας, τη χειραφέτηση της γυναίκας, αντιρατσιστικά, αλλά και φιλειρηνικά, κατά των πολέμων και των εξοπλισμών κλπ.

 

Από τη δεύτερη χρονιά καθιέρωσης του εορτασμού, το 1891, καταγράφεται η μεγάλη απεργία των υφαντουργών στη Γαλλία και τα πρώτα θύματα μεταξύ των απεργών στη διάρκεια ταραχών που επακολούθησαν.

 Οι Πρωτομαγιές των Ελλήνων εργατών

Το 1892 στο χώρο του Σταδίου ο σοσιαλιστής Σταύρος Καλλέργης οργάνωσε την πρώτη πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση στην Ελλάδα. Η συγκέντρωση είχε περισσότερο συμβολικό χαρακτήρα καθώς συμμετείχαν σ’ αυτή 30 πολιτικοί του φίλοι που συσπειρώνονταν γύρω από το Σοσιαλιστικό Όμιλο. Το 1893 όμως 2.000 άτομα συμμετείχαν στην Πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση με αιτήματα: Κυριακή αργία, οχτάωρο, κρατική ασφάλιση στους «παθόντες εν τη εργασία». Το 1894 στο Στάδιο μια ογκώδης συγκέντρωση διεκδικεί τα παραπάνω αιτήματα. Η αστυνομία θα συλλάβει 10 στελέχη του Σοσιαλιστικού Ομίλου ενώ τον Αύγουστο φυλακίζεται ο Σταύρος Καλλέργης.

 

Από τότε και έπειτα η αστυνομική και κρατική βία συνοδεύει τις απόπειρες των εργατικών οργανώσεων να γιορτάσουν αγωνιστικά την Πρωτομαγιά. Το 1936 ο Μάης βρίσκει τους εργάτες της Θεσσαλονίκης ξεσηκωμένους. Μετά από μια σειρά κινητοποιήσεων που αρχίζουν από τον Φλεβάρη, στις 4 Μάη 5.000 καπνεργάτες ξεκινούν πορεία στο κέντρο της πόλης. Στη διαδρομή γίνονται 10.000 και τα καταστήματα κλείνουν σε ένδειξη συμπαράστασης. Στις 8 Μάη γίνεται καθολική απεργία στη Θεσσαλονίκη, που εξαπλώνεται σε Ξάνθη, Αγρίνιο, Κομοτηνή, Σέρρες, Ελευσίνα. Στις 9 Μάη, ημέρα Σάββατο, 50.000 λαού διαδηλώνει. Κάτω από τα γραφεία των αυτοκινητιστών η αστυνομία σκοτώνει τον εργάτη Τάσο Τούση. Ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος, εμπνεύστηκε από τη δολοφονία του εργάτη και από τη συγκλονιστική φωτογραφία που έδειχνε τη μητέρα του γονατιστή να κλαίει πάνω από το νεκρό γιό της και γράφει το ποίημα «Επιτάφιος».

Επιτάφιος

Γιε μου, σπλάχνο των σπλάχνων μου, καρδούλα της καρδιάς μου,
πουλάκι της φτωχιάς αυλής, ανθέ της ερημιάς μου,
πώς κλείσαν τα ματάκια σου και δε θωρείς που κλαίω
και δε σαλεύεις, δε γρικάς τα που πικρά σου λέω;
Γιόκα μου, εσύ που γιάτρευες κάθε παράπονό μου,
που μάντευες τι πέρναγα κάτου απ’ το τσίνορό μου,
τώρα δε με παρηγοράς και δε μου βγάζεις άχνα
και δε μαντεύεις τις πληγές που τρώνε μου τα σπλάχνα;
Πουλί μου, εσύ που μού’ φερνες νεράκι στην παλάμη
πώς δε θωρείς που δέρνουμαι και τρέμω σαν καλάμι;
Στη στράτα εδώ καταμεσής τ’ άσπρα μαλλιά μου λύνω
και σου σκεπάζω της μορφής το μαραμένο κρίνο.

Γιάννης Ρίτσος

 

Το 1944 η μέρα της Πρωτομαγιάς λαμβάνει μια άλλη διάσταση για την Ελλάδα : οι γερμανικές αρχές Κατοχής εκτελούν στο σκοπευτήριο της Καισαριανής 200 πατριώτες για την αντιστασιακή τους δράση.

Ταινίες – videos:     

       α. Ο Μάης του ’36 στην Θεσσαλονίκη (ντοκυμαντέρ από την Δημόσια Τηλεόραση)

       β. Μάης ’36 – Τα γεγονότα της Θεσσαλονίκης  (ντοκυμαντέρ από την Δημόσια Τηλεόραση)
(Και στα δύο παραπάνω βίντεο, πατώντας πάνω στην φράση “Πλήρης τεκμηρίωση” κάτω αριστερά από το βίντεο, μπορείτε να επιλέξετε και μεμονωμένα κεφάλαια.)

       γ. Η ιστορία των εργατικών διεκδικήσεων 1930 – 1967 (από την “Μηχανή του χρόνου”, ΝΕΤ)

       

Η Εργασία στον κινηματογράφο :

α. “Ο Υπάλληλος”
Μία ταινία μικρού μήκους, πάνω στην εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.
Παραγωγή του 2008, (κινούμενα σχέδια: Patricio Plaza, σκηνοθεσία: Santiago Grasso).

https://www.youtube.com/watch?v=1umkoyqH4A4

Μουσική σύνθεση του Γιάννη Σφυρή για τον 2ο Διεθνή Διαγωνισμό Σύνθεσης για ταινία Animation που διοργάνωσαν ο Ο.Μ.Μ.Α. σε συνεργασία με το Animasyros Διεθνές Φεστιβάλ + Αγορά Κινουμένων Σχεδίων πάνω στην ταινία «Ο Υπάλληλος» (σκηνοθεσία Santiago ‘Bou’ Grasso). Σύνθεση μουσικής τον Απρίλιο του 2018.)

 

β. “Μοντέρνοι Καιροί”, ταινία του Τσάρλυ Τσάπλιν, παραγωγής 1936.
Ο Τσάρλυ Τσάπλιν, εργάτης σε εργοστάσιο, προσπαθεί να επιβιώσει μέσα στο πλήρως μηχανοποιημένο σύστημα της γραμμής παραγωγής, ενώ το αφεντικό τον παρακολουθεί μέσα από οθόνες, σαν ένας άλλος Μεγάλος Αδελφός.
Η πιο πολιτικοποιημένη ταινία του Τσάπλιν και μία από τις συγκλονιστικότερες ταινίες όλων των εποχών.

Τσάρλι Τσάπλιν από την ταινία ‘Μοντέρνοι Καιροί’ 1936 Μηχανή ταίσματος:

https://www.youtube.com/watch?v=eAY7yghMNuY

 

γ. “Το αλάτι της γης“, παραγωγής 1954, με ελληνικούς υπότιτλους:

https://www.youtube.com/watch?v=wlTXE2PTnLQ

Η ταινία αποκαλύπτει τις άθλιες συνθήκες εργασίας και ζωής της μεξικανο-αμερικανικής κοινότητας και την σκληρή εκμετάλλευση των κατοίκων από τους λευκούς (Αγγλο-Αμερικάνους, όπως αποκαλούνται) βιομηχάνους.

Σ’ ένα ορυχείο του Νέου Μεξικού, οι αφόρητες συνθήκες δουλειάς και διαβίωσης αναγκάζουν τους εργάτες να κατέβουν σε απεργία, ενώ ιδιοκτήτες και αστυνομία χρησιμοποιούν κάθε μέσο για να κάμψουν την απόφασή τους. Μια από τις πιο τολμηρές πολιτικές ταινίες στην Ιστορία του Αμερικανικού Κινηματογράφου, «Το Αλάτι της Γης» είναι βασισμένη σε μια πραγματική απεργία, και χρησιμοποιεί εργάτες του ορυχείου στο καστ της. Η ταινία αποκαλύπτει τις άθλιες συνθήκες εργασίας και ζωής των εργατών και την σκληρή εκμετάλλευση των κατοίκων από τους βιομηχάνους.Κάποτε η γη ανήκε στην κοινότητα. Η Εταιρεία Ψευδαργύρου, όμως, ήρθε ξαφνικά, ανέλαβε την εκμετάλλευσή της κι άφησε στους κατοίκους την «επιλογή» ή να φύγουν ή να δεχτούν να εργαστούν με εξαιρετικά χαμηλούς μισθούς και άθλιες συνθήκες.
Αναγκάζονται να ζουν σε σπίτια που ανήκουν στη διεύθυνση, να ψωνίζουν σε καταστήματα που ανήκουν στη διεύθυνση.
Οι συνθήκες ασφαλείας για τους εργάτες είναι ανύπαρκτες. Ενώ στους λευκούς επιτρέπεται να δουλεύουν σε ζευγάρια, οι Μεξικανοί αναγκάζονται να διεκπεραιώνουν τις πιο επικίνδυνες εργασίες μόνοι, κι όταν διαμαρτύρονται, η διεύθυνση τους απειλεί με απολύσεις. Η αστυνομία συνωμοτεί με τους ιδιοκτήτες του ορυχείου για να σπάσει η απεργία, διαλύοντας τις συγκεντρώσεις των απεργών. Βρίζοντας και χρησιμοποιώντας ρατσιστικούς χαρακτηρισμούς, αλλά και σωματική βία, η αστυνομία συλλαμβάνει έναν από τους εργάτες, τον Ραμόν κι ύστερα τον κατηγορεί για αντίσταση κατά της αρχής. Καθώς η απεργία συνεχίζεται, διώχνει τους εργάτες από τα σπίτια τους και καταστρέφει τις περιουσίες τους. Οι διαπραγματεύσεις με τη διεύθυνση αποτυγχάνουν, ένας εργάτης τραυματίζεται κι οι απεργοί αποχωρούν και αναδιοργανώνονται. Είναι η σειρά των γυναικών να αναλάβουν δράση. Οι γυναίκες παρατάσσονται ως ανταπεργοσπάστριες και διεκδικούν, εκτός των άλλων, ισότητα και ίση αντιμετώπιση από τους άνδρες.

 

 

δ. “H Απεργία“Σεργκέι Αϊζενστάιν, 1925

https://www.youtube.com/watch?v=uLiNKaUp0AA
Η υπόθεση διαδραματίζεται στην προεπαναστατική τσαρική Ρωσία: Οι εργαζόμενοι σ’ ένα εργοστάσιο προετοιμάζονται να κηρύξουν μια μεγάλη απεργία. Οι εργοδότες, αντιδρώντας, στέλνουν κατασκόπους, δικούς τους και από την κυβέρνηση, για να μάθουν τις κινήσεις των εργατών.
Η “Απεργία” είναι η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του πρωτοπόρου Σοβιετικού σκηνοθέτη.

Strike (ταινία του 1925)

Από την Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Απεργία
Strike (1925) original poster.jpg

Αφίσα του 1925 από τον Anton Lavinsky  [ ru ]
Σκηνοθετημένο από Σεργκέι Αϊζενστάιν
Γραμμένο από
Παράγεται από Μπόρις Μίχιν  [ ru ]
Πρωταγωνιστής
Κινηματογραφία
Επεξεργάστηκε από Σεργκέι Αϊζενστάιν
Εταιρεία παραγωγής
Διανέμονται από Γκοσκίνο-Goskino
Ημερομηνία κυκλοφορίας
  • 28 Απριλίου 1925
Χρόνος τρεξίματος
82 λεπτά
Χώρα Σοβιετική Ένωση
Γλώσσες Βωβή Ταινία
ρωσικοί μεσότιτλοι

Το Strike ( Ρωσικά : Стачка , ρωμανικά :  Stachka ) είναι μια σοβιετική βωβή δραματική ταινία του 1925 σε σκηνοθεσία και μοντάζ του Σεργκέι Αϊζενστάιν . Το Strike , που προέρχεται από μια προτεινόμενη σειρά επτά μερών, με τίτλο “Towards Dictatorship of the Proletariat”,ήταν μια κοινή συνεργασία μεταξύ του Proletcult Theatre και του κινηματογραφικού στούντιο Goskino. Ως η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Αϊζενστάιν, σηματοδότησε τη μετάβασή του από το θέατρο στον κινηματογράφο και η επόμενη ταινία του Θωρηκτό Ποτέμκιν προέκυψε από τον ίδιο κύκλο ταινιών.

Διατεταγμένη σε έξι μέρη, η ταινία απεικονίζει μια απεργία το 1903 από τους εργάτες ενός εργοστασίου στην προεπαναστατική Ρωσία και την επακόλουθη καταστολή τους. Είναι περισσότερο γνωστό για μια σεκάνς προς την κορύφωση, στην οποία η βίαιη καταστολή της απεργίας διασταυρώνεται με πλάνα βοοειδών που σφάζονται και παρόμοιες μεταφορές ζώων χρησιμοποιούνται σε όλη την ταινία για να περιγράψουν διάφορα άτομα.

Μετά την κυκλοφορία του, το Strike έλαβε επαίνους από τους κριτικούς, αλλά πολλά κοινά μπερδεύτηκαν από το εκκεντρικό του στυλ. Έλαβε μικρή διεθνή διανομή μέχρι την επανεκτίμησή του κατά τις δεκαετίες του 1950 και του 1960. Τώρα αναγνωρίζεται ως ένα από τα πιο προσιτά έργα του Αϊζενστάιν και έχει μεγάλη επιρροή σε πολλούς από τους συγχρόνους του.

Περίληψη πλοκής

1:27:56CC

Απεργία

Η ταινία ξεκινά με μια ρήση του Βλαντιμίρ Λένιν :

Η δύναμη της εργατικής τάξης είναι η οργάνωση. Χωρίς οργάνωση των μαζών, ο προλετάριος δεν είναι τίποτα. Οργανωμένα είναι τα πάντα. Το να είσαι οργανωμένος σημαίνει ενότητα δράσης, ενότητα πρακτικής δραστηριότητας. [1]

На заводе всё спокойно / Στο εργοστάσιο όλα είναι ήσυχα

Χρησιμοποιώντας την τυπογραφία, η λέξη “но” (αλλά) προστίθεται στον τίτλο του κεφαλαίου που στη συνέχεια ζωντανεύει και διαλύεται σε μια εικόνα μηχανών σε κίνηση. [2] Η διοίκηση κατασκοπεύει τους εργάτες, εξετάζοντας μια λίστα πρακτόρων με ζωντανά κωδικά ονόματα. Εμφανίζονται χρονογραφήματα από αυτά. Οι συνθήκες είναι τεταμένες με τους ταραχοποιούς και τους μπολσεβίκους να σχεδιάζουν απεργία πριν από το καταλυτικό γεγονός.

Повод к стачке / Λόγος απεργίας

Κλέβεται ένα μικρόμετρο , με αξία 25 ρούβλια ή πληρωμή 3 εβδομάδων. Ένας εργάτης, ο Yakov, κατηγορείται για την κλοπή και στη συνέχεια απαγχονίζεται. Ακολουθούν μάχες και η εργασία σταματά. Οι εργάτες φεύγουν από την αίθουσα φρεζαρίσματος τρέχοντας και η αντίσταση συναντάται στο χυτήριο. Οι απεργοί πετούν πέτρες και χαλαρό μέταλλο μέσα από τα παράθυρα του χυτηρίου. Στη συνέχεια, κλειδωμένο μέσα στις πύλες του συγκροτήματος, το πλήθος αντιμετωπίζει το γραφείο. Ανοίγουν αναγκαστικά τις πύλες και αρπάζουν έναν διευθυντή που τον φέρνει με καρότσι σε ένα τροχόσπιτο και τους ρίχνει κάτω από ένα λόφο στο νερό. Το πλήθος διαλύεται.

Ένας αστυνομικός πραγματοποιεί επιδρομή στους εργάτες (πάνω) καθώς ένας μέτοχος στύβει το χυμό ενός λεμονιού (κάτω).
Завод замер / Το εργοστάσιο σβήνει

Το κεφάλαιο ξεκινά με πλάνα με παπάκια, γατάκια, γουρουνάκια και χήνες. Έπειτα, ένα παιδί ξυπνά τον πατέρα του για δουλειά ειρωνικά χωρίς να κάνει δουλειά, γελούν και γλεντάνε. Το εργοστάσιο φαίνεται άδειο και ακόμα με πουλιά να κυκλοφορούν μέσα. Τα παιδιά υποδύονται αυτό που είχαν κάνει οι πατεράδες τους, καροτσίζοντας μια κατσίκα σε έναν όχλο. Ο ιδιοκτήτης είναι απογοητευμένος από τις παραγγελίες που φτάνουν και το παγωμένο φυτό. Διατυπώνονται αιτήματα: 8ωρη εργάσιμη ημέρα, δίκαιη μεταχείριση από τη διοίκηση, αυξήσεις μισθών 30% και 6ωρη ημέρα για ανηλίκους. Οι μέτοχοι μπλέκονται με τον διευθυντή και διαβάζουν τις απαιτήσεις. Συζητούν περιφρονητικά ενώ καπνίζουν πούρα και πίνοντας ποτά. Προφανώς με εντολή των μετόχων, η αστυνομία εισέβαλε στους εργάτες και κάθονται να διαμαρτυρηθούν. Στη συνεδρίασή τους οι μέτοχοι χρησιμοποιούν την επιστολή ζήτησης ως κουρέλι για να καθαρίσουν μια διαρροή και ο λεμονοστύφτης μεταφορικά [3] αντιπροσωπεύει την πίεση που σκοπεύουν να ασκήσουν οι μέτοχοι στους απεργούς.

Стачка затягивается / Η απεργία λήγει

Προβάλλονται σκηνές με σχηματισμό ουράς σε ένα κατάστημα που είναι κλειστό και ένα μωρό που χρειάζεται φαγητό. Ένας καβγάς συμβαίνει σε ένα σπίτι μεταξύ ενός άνδρα και μιας γυναίκας και στη συνέχεια φεύγει. Ένας άλλος άντρας ψάχνει στο σπίτι του για να πουλήσει αγαθά σε μια υπαίθρια αγορά, αναστατώνοντας την οικογένειά του. Μια αναρτημένη επιστολή δείχνει δημόσια την απόρριψη των αιτημάτων από τους διαχειριστές. Χρησιμοποιώντας μια κρυφή κάμερα σε ένα ρολόι τσέπης, ένας κατάσκοπος ονόματι «Κουκουβάγια» φωτογραφίζει κάποιον που κλέβει το γράμμα. Οι εικόνες μεταφέρονται σε άλλο κατάσκοπο. Ο άνδρας ξυλοκοπείται, αιχμαλωτίζεται και ξυλοκοπείται ξανά.

Провокация на разгром / Πρόκληση και καταστροφή

Η σκηνή ανοίγει με νεκρές γάτες να κρέμονται από μια κατασκευή. Παρουσιάζεται ένας χαρακτήρας, ένας «Βασιλιάς των κλεφτών», του οποίου ο θρόνος είναι φτιαγμένος από ένα εγκαταλελειμμένο αυτοκίνητο ανάμεσα σε σκουπίδια, και ο οποίος ηγείται μιας κοινότητας που ζει σε τεράστια βαρέλια θαμμένα μόνο με τα πάνω ανοίγματα πάνω από το έδαφος. Μετά από μια συμφωνία με έναν πράκτορα της τσαρικής αστυνομίας, ο «Βασιλιάς» προσλαμβάνει μερικούς προβοκάτορες από την κοινότητά του για να βάλουν φωτιά, να γκρεμίσουν και να λεηλατήσουν ένα κατάστημα ποτών. Πλήθος κόσμου συγκεντρώνεται στη φωτιά και χτυπάει ο συναγερμός. Το πλήθος φεύγει για να μην προκληθεί, αλλά οι πυροσβέστες τους επιτίθενται με τις μάνικες τους.

Εκτεταμένες λήψεις πλήθους που δραπετεύουν (πάνω) είναι μοντάζ με κοντινά πλάνα ενός ταύρου που σφάζεται (κάτω).
Liquidaciya / Εξολόθρευση

Ο κυβερνήτης στέλνει στρατό. Ένα παιδί περπατά κάτω από τα άλογα των στρατιωτών και η μητέρα του πηγαίνει να το πάρει και χτυπιέται. Ξεκινούν οι ταραχές και το πλήθος διώχνεται από μια σειρά από πύλες και φράγματα που κατευθύνονται προς το σφυρηλάτηση και μετά τα διαμερίσματά τους. Το πλήθος καταδιώκεται και μαστιγώνεται στα μπαλκόνια. Ένας αστυνομικός δολοφονεί ένα μικρό παιδί. Οι εργάτες οδηγούνται σε ένα χωράφι από τον στρατό και πυροβολούνται μαζικά. Αυτό φαίνεται με εναλλασσόμενα πλάνα της σφαγής μιας αγελάδας.

Cast -Πρωταγωνιστές

Παραγωγή

Ανάπτυξη 

Ο συν-σεναριογράφος Grigori Aleksandrov (αριστερά) με τον σκηνοθέτη Sergei Eisenstein (δεξιά)

Πριν από το Strike , ο Eisenstein είχε εργαστεί κυρίως στο πειραματικό θέατρο , ως σχεδιαστής και σκηνοθέτης στο Proletcult Theatre . [4] Ο Boris Mikhin  [ ru ] , επικεφαλής του πρώτου εργοστασίου Goskino, ήθελε να στρατολογήσει τον Eisenstein για να εργαστεί στον κινηματογράφο, αλλά η Proletcult ήθελε να τον κρατήσει. Διαπραγματεύτηκαν και αποφάσισαν μια κοινή συνεργασία, έναν κινηματογραφικό κύκλο που ονομάζεται «Προς τη Δικτατορία του Προλεταριάτου». [5] Ο κύκλος επρόκειτο να είναι ένα ιστορικό πανόραμα επικεντρωμένο στα διδάγματα που πήρε η ρωσική εργατική τάξη κατά την προεπαναστατική περίοδο, μέσα από πολιτικές δραστηριότητες όπως απεργίες και παράνομες εκδόσεις. Είχε επτά μέρη:Γενεύη-Ρωσία , Υπόγειο , Πρωτομαγιά , 1905 , Απεργία , Εξεγέρσεις και Αποδράσεις Φυλακών και Οκτώβριος . [6]

Από αυτά, το 1905 και το Strike αναγνωρίστηκαν ότι είχαν μαζική έκκληση. Η Strike επιλέχθηκε για να εισέλθει στην παραγωγή πρώτα ως κοινή παραγωγή μεταξύ της Proletcult και της Goskino. [7] Ένα από τα επεισόδια του 1905 θα επεκταθεί αργότερα για να σχηματίσει τη δεύτερη ταινία του Αϊζενστάιν, Θωρηκτό Ποτέμκιν . [8] Το σενάριο γράφτηκε από τους Valerian Pletnyov , Grigori Aleksandrov , Ilya Kravchunovsky  [ ru ] και Eisenstein. Χρησιμοποίησαν απομνημονεύματα των Μπολσεβίκων και θησαυρούς ιστορικών τεκμηρίων ως πηγή υλικού για το σενάριο. [5]

Προπαραγωγή 

Ο επικεφαλής του στούντιο Boris Mikhin σύστησε τον Eisenstein στον κινηματογραφιστή Eduard Tisse , ο οποίος είχε ξεκινήσει την καριέρα του ως εικονολήπτης ειδήσεων κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου . [7] Ο Αϊζενστάιν πέρασε αρκετούς μήνες ερευνώντας τους εργατικούς αγώνες. Πήρε συνεντεύξεις από απεργούς και ακτιβιστές, επισκέφτηκε εργοστάσια και διάβασε το μυθιστόρημα του Emile Zola Germinal . [9] Εργάστηκε στο σενάριο με την Esfir Shub στο σπίτι της. Ωστόσο, αφού έγινε επίσημα αποδεκτή την απομάκρυνε από το έργο. [10]

Ο Αϊζενστάιν έπαιξε πολλούς από τους ρόλους από το Θέατρο Proletcult . Ηθοποιοί και φοιτητές από το στούντιο γέμισαν άλλα μέρη και οι σκηνές του πλήθους γεμίζουν από εργάτες εργοστασίων από τη Μόσχα. [11]

Γυρίσματα 

Η παραγωγή ξεκίνησε στις αρχές του 1924. [7] Το διοικητικό συμβούλιο του Goskino φοβόταν ότι ο Αϊζενστάιν θα παρήγαγε ένα «μοντάζ αξιοθέατων» χωρίς πλοκή. [12] Τον έβαλαν να ξεκινήσει με δοκιμαστικές λήψεις που έγιναν στο στούντιο τους στην οδό Zhitnaya  [ ru ] στη Μόσχα. [13] Μετά από δύο ημέρες δοκιμαστικών γυρισμάτων, το διοικητικό συμβούλιο αποφάσισε να αφαιρέσει τον Αϊζενστάιν από το έργο. [12]Μόνο αφού ο Mikhin και ο Tisse εξασφάλισαν προσωπικά την ολοκλήρωση της ταινίας, ο Eisenstein έλαβε μια τρίτη δοκιμαστική λήψη και του επετράπη να συνεχίσει την παραγωγή. Κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων, συνέχισε να τσακώνεται με το στούντιο για τεράστιες απαιτήσεις, όπως χίλια πρόσθετα για να σχηματίσει όχλο σε μια σκηνή από το πέμπτο μέρος. Μεγάλο μέρος του πληρώματος τον αγανακτούσε για την αυστηρή διαδικασία παραγωγής, αλλά ο Αϊζενστάιν γενικά δεν το γνώριζε. [14]

Στυλ και θέματα 

Οι τροχοί είναι ένα επαναλαμβανόμενο οπτικό μοτίβο που συχνά συνδέεται με τους εργάτες.

Το Strike εφαρμόζει την αρχή του Eisenstein για «μοντάζ των αξιοθέατων». Αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια της δουλειάς του στο θέατρο, η αρχή ορίζει ότι κάθε στιγμή ενός έργου πρέπει να γεμίζει με έκπληξη και ένταση. [15] Το σημαντικό δοκίμιό του, Montage of Attractions , γράφτηκε μεταξύ της παραγωγής και της πρεμιέρας. [16]

Το μοντάζ του Αϊζενστάιν είναι γρήγορο, ακόμη και σε σύγκριση με άλλους σοβιετικούς σκηνοθέτες της εποχής. Το Strike έχει μέση διάρκεια πλάνου 2,5 δευτερόλεπτα, λιγότερο από το μισό από αυτό μιας τυπικής ταινίας του Χόλιγουντ. [17] Τα διαλύματα , που χρησιμοποιούνται παραδοσιακά για να υποδείξουν το πέρασμα του χρόνου μεταξύ των λήψεων, χρησιμοποιούνται αντί αυτού ως οπτικό εφέ. Σε ορισμένες σκηνές, η αναλογία διαστάσεων είναι δυναμική, με μάσκες μπροστά από την κάμερα να προστίθενται ή να αφαιρούνται για να αλλάξουν το καδράρισμα μιας λήψης. Η ταινία χρησιμοποιεί επίσης πολλαπλές εκθέσεις και λήψεις ίριδας . [15] [18]

Ο Αϊζενστάιν χρησιμοποιεί πολλαπλά οπτικά μοτίβα που, αφού εδραιωθούν με τη μία πλευρά της σύγκρουσης, αλλάζουν κατά τη διάρκεια του αφηγηματικού τόξου. Από νωρίς, οι ταυτότητες των ζώων ξεχωρίζουν τους κατασκόπους της αστυνομίας και το να σπρώχνεις κατσίκα σε καρότσι ισοδυναμεί με την απόρριψη του διευθυντή του εργοστασίου. Στο τέλος της ταινίας, πλάνα ενός ταύρου που σφάζεται χρησιμοποιούνται για να συμβολίσουν τη βία κατά των εργατών. Εικόνες από λακκούβες και κολύμπι συνδέουν το νερό με τους εργάτες στην αρχή της ταινίας. Αργότερα, μια δυνατή βροχή εμφανίζεται κατά τη σύλληψη του πρώτου αρχηγού και οι πυροσβέστες επιτίθενται στους εργάτες με μεγάλους πίδακες νερού. Τα κυκλικά σχήματα συνδέονται αρχικά με τους εργάτες, μέσω εικόνων περιστρεφόμενων σφονδύλων και τουρμπινών. Κατά τη διάρκεια της απεργίας οι τροχοί σταματούν, και το μοτίβο επανεμφανίζεται ως οι κάννες στις οποίες μένουν οι προβοκάτορες και οι τροχοί του πυροσβεστικού οχήματος.[19]

Έκδοση 

Μια αφίσα του Mihály Biró  [ hu ] για την κυκλοφορία της ταινίας στην Αυστρία

Αν και το Strike ολοκληρώθηκε στα τέλη του 1924, η κυκλοφορία του καθυστέρησε λόγω έλλειψης θετικών ταινιών. Η ταινία έκανε πρεμιέρα στο Λένινγκραντ την 1η Φεβρουαρίου 1925. [20] [21] Είχε δημόσια προβολή στις 9 Μαρτίου και κυκλοφόρησε στους κινηματογράφους στις 28 Απριλίου. [22] Στα χρόνια μετά την αρχική του κυκλοφορία, το Strike έλαβε μικρή διεθνή διανομή, μόνο στη Γερμανία και την Αυστρία. [23] Η ταινία επανακυκλοφόρησε το 1967 με μουσική παρτιτούρα. [24]

Υποδοχή 

Για την Pravda , ο Mikhail Koltsov αποκάλεσε το Strike «την πρώτη επαναστατική δημιουργία του κινηματογράφου μας». [6] [20] Ωστόσο, η αντίδραση του κοινού στην ταινία ήταν ανάμεικτη, ιδιαίτερα όσον αφορά τη σάτιρα και το γκροτέσκουρι της. [20] Οι αξιωματούχοι της Proletcult επιτέθηκαν στον «περιττό, αυτοκατευθυνόμενο φορμαλισμό και τέχνασμα» της ταινίας. [25] Οι αρχές επέκριναν την εκκεντρικότητά του και τη σχέση μεταξύ του ιδεολογικού περιεχομένου και της μορφής του. [20]

Στη Διεθνή Έκθεση Μοντέρνων Διακοσμητικών και Βιομηχανικών Τεχνών του 1925 στο Παρίσι, ο Αϊζενστάιν τιμήθηκε με χρυσό μετάλλιο για το Strike . [26] Μετά την πρώτη βρετανική προβολή της ταινίας το 1956, ο Ivor Montagu σημείωσε τον συνδυασμό ρεαλισμού και «φανταστικού κλόουν, σημειώνοντας ότι, «εκεί πηγάζει ένας πλούσιος ντους πυροτεχνημάτων: παραβιάσεις κάθε κανόνα, πειράματα στη μέθοδο, τόση αφθονία δοκιμών τρέχει όπως ποτέ δεν είχε ονειρευτεί στον κινηματογράφο πριν ή δει από τότε σε ένα μόνο έργο? διαβολικές και ταλαντευόμενες αλλαγές διάθεσης…τα πάντα σε τόσο ακατανίκητη ποσότητα » .Το ποίημα του The Waste Land , γράφοντας ότι «λειτουργεί μέσα από…σκόρπιες εικόνες, καθεμία από αυτές ακριβώς συγκεκριμένες αλλά και συμβολικές, η αντιπαράθεση των οποίων ξαφνιάζει και εκπλήσσει». [27]

Το κοινό του δυτικού κινηματογράφου ανακάλυψε ξανά το Strike στα μέσα της δεκαετίας του 1960, εκτιμώντας τη ζωντανή του εκκεντρικότητα. [28] Σε μια κριτική για το Les Temps modernes , ο Christian Zimmer περιέγραψε την ταινία ως “μια ανάμνηση μελλοντικών ατρακτών”. [24] Ο Geoff Andrew του Time Out την χαρακτήρισε την «πιο ευπρόσδεκτη» ταινία του Eisenstein, προσθέτοντας ότι «οι σκληρά όμορφες εικόνες… ριζώνουν την ταινία αβίαστα στην προσγειωμένη πραγματικότητα, αλλά η αδυσώπητη ενέργεια και η εφεύρεσή της μεταμορφώνουν το όλο θέμα σε ένα θορυβώδες , ξυπνώντας ύμνο στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια και θάρρος». [29]

Κληρονομιά 

Η ταινία άσκησε επιρροή στους σκηνοθέτες Alexander Dovzhenko και Fridrikh Ermler . [21] Οι καινοτομίες του αγκαλιάστηκαν από την ομάδα Factory of the Eccentric Actor  [ ru ] , με τον σκηνοθέτη Grigori Kozintsev να λέει, “Πρέπει όλοι να βλέπουμε το Strike ξανά και ξανά, μέχρι να μπορέσουμε να το καταλάβουμε και να υιοθετήσουμε τη δύναμή του για τη δική μας.” [30]

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το Strike είναι πλέον μέρος της συλλογής Essential Cinema Repertory της Anthology Film Archives . [31]

Ο Francis Ford Coppola αναβιώνει/παραθέτει τη μεταφορά της σφαγής της αγελάδας στο τέλος του Apocalypse Now (1979)

Σημειώσεις 

  1. ^ Bordwell 1993 , σελ. 51
  2. ^ Bordwell 1993 , σελ. 54
  3. ^ Bordwell 1993 , σελ. 58
  4. ^ Leyda 1960 , σελ. 180
  5. ^Μετάβαση σε:b Yurenev 1974, σελ. 170
  6. ^Μετάβαση σε:b Leyda 1960, σελ. 181
  7. ^Μετάβαση σε:c Leyda & Voynow 1982, σελ. 16
  8. ^ Bordwell 1993 , σελ. 10
  9. ^ Bergan 1997 , σελ. 91
  10. ^ Bergan 1997 , σελ. 91–92
  11. ^ Bergan 1997 , σελ. 92
  12. ^Μετάβαση σε:b Yurenev 1974, σελ. 171
  13. ^ Bergan 1997 , σελ. 91–92
  14. ^ Bergan 1997 , σελ. 91–93
  15. ^Μετάβαση σε:b Leyda 1960, σ. 182–183
  16. ^ Leyda & Voynow 1982 , σελ. 154
  17. ^ Bergan 1997 , σελ. 46
  18. ^Μετάβαση σε:α β Montagu, Ivor (1956). “Απεργία”. Όραση & Ήχος . Τομ. 26, αρ. 2. σελ. 107.
  19. ^ Bordwell 1993 , σελ. 54–56
  20. ^Μετάβαση σε:d Bergan 1997, σελ. 97
  21. ^Μετάβαση σε:b Leyda 1960, σελ. 184
  22. Iampolski, Mikhail (1999). “Сублимация как формообразование” [Sublimation as Form Production]. Kinovedcheskie zapiski  [ ru ] (στα ρωσικά). 43 : 66–87 Ανακτήθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 2022 .
  23. ^ Leyda 1960 , σελ. 218
  24. ^Μετάβαση σε:b Bergan 1997, σελ. 263
  25. ^ Bergan 1997 , σελ. 8
  26. ^ Leyda 1960 , σελ. 205
  27. ^ Leyda 1960 , σελ. 183
  28. ^ Bergan 1997 , σελ. 50
  29. Andrew, Geoff (10 Σεπτεμβρίου 2012). «Απεργία» . Time Out . Ανακτήθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 2022 .
  30. ^ Leyda 1960 , σελ. 201
  31. ↑ «Essential Cinema» . Ταινιοθήκη Ανθολογίας Ανακτήθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 2022 .

Αναφορές 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

 

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *