Ο Μάρτιος, ως μήνας Γυναικείας Ιστορίας, επιλέχθηκε αρχικά διότι την 8η Μαρτίου γιορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας. Ακόμη, τον Μάρτιο συνέβησαν πολλά και σημαντικά γεγονότα που σχετίζονται με το γυναικείο κίνημα.

• Καμία χώρα στον κόσμο δεν έχει επιτύχει την ισότητα των δύο φύλων σε ικανοποιητικό βαθμό.
• Πάνω από 380 εκατομμύρια γυναίκες παγκοσμίως ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας.
• Πάνω από 1.200.000 γυναίκες και κορίτσια διαβιώνουν σε κοινότητες όπου η πρόσβαση σε ασφαλείς μεθόδους άμβλωσης είναι περιορισμένη.
• 12 εκατομμύρια κορίτσια κάτω των 18 ετών παντρεύονται κάθε χρόνο, παγκοσμίως.
• Μία γυναίκα ή ένα κορίτσι σκοτώνεται από κάποιο μέλος της οικογένειάς της κάθε 11 λεπτά.
• Υπάρχουν περισσότερες γυναίκες και κορίτσια που εκτοπίστηκαν με τη βία παρά ποτέ.
• 130 εκατομμύρια κορίτσια παραμένουν εκτός σχολείου σε όλο τον κόσμο.
• Οι γυναίκες επωμίζονται δισεκατομμύρια ώρες απλήρωτης φροντίδας παιδιών παγκοσμίως.
• Σχεδόν 1 στις 4 γυναίκες αντιμετώπισε επισιτιστική ανασφάλεια το 2022.
• Μπορεί να χρειαστούν άλλα 286 χρόνια για να καταργηθούν οι νόμοι που εισάγουν διακρίσεις για τις γυναίκες και τα κορίτσια.
• Μόλις 1 στους 3 διευθυντές ή προϊστάμενους είναι γυναίκα.
• Οι γυναίκες κατέχουν μόλις το 26,5% περίπου των βουλευτικών εδρών παγκοσμίως.
• Οι γυναίκες κερδίζουν μόλις 77 σεντς για κάθε δολάριο που κερδίζουν οι άνδρες.

Όπως καταλαβαίνουμε, ο εορτασμός της Παγκόσμιας Ημέρας Γυναίκας, αλλά και η γνώση των γεγονότων γύρω από τις διεκδικήσεις και τα επιτεύγματα του γυναικείου κινήματος, είναι παραπάνω από αναγκαία. Είναι επίσης εξαιρετικά σημαντικό να διατηρηθεί ο χαρακτήρας της συγκεκριμένης παγκόσμιας ημέρας, καθώς, μπορεί ο κόσμος να αλλάζει και να εξελίσσεται, ωστόσο, οι προκλήσεις παραμένουν, ενώ οι θηλυκότητες παγκοσμίως συνεχίζουν να δίνουν αγώνες για την υπέρβαση των ανισοτήτων και την επίτευξη της πολυπόθητης ισότητας.

Η Παγκόσμια Ημέρα Γυναίκας υφίσταται, σε διάφορες μορφές, σε όλο τον κόσμο, για περισσότερα από 100 χρόνια. Αναπτύχθηκε από μια σειρά διαφορετικών κινημάτων εργατικής και κοινωνικής δικαιοσύνης για να γίνει τελικά μια ετήσια εκδήλωση που αναγνωρίζεται από τον Ο.Η.Ε.

Η Εθνική Ημέρα της Γυναίκας εορτάστηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες στις 28 Φεβρουαρίου 1909, αλλά μόλις το 1911 πραγματοποιήθηκε η πρώτη Διεθνής Ημέρα της Γυναίκας (με συμμετοχή της Αυστρίας, της Δανίας, της Γερμανίας και της Ελβετίας). Το 1975, η εκδήλωση έγινε «επίσημη» μέσω της αναγνώρισης από τα Ηνωμένα Έθνη.

Από πολλές απόψεις ήταν μια συλλογική προσπάθεια. Ωστόσο, η Clara Zetkin (Αρχηγός του «Γραφείου Γυναικών» του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος στη Γερμανία) ήταν η πρώτη γυναίκα που πρότεινε την ιδέα της Παγκόσμιας Ημέρας Γυναίκας. Σε ένα συνέδριο στην Κοπεγχάγη με περισσότερες από 100 εργαζόμενες γυναίκες από διαφορετικές χώρες, η Zetkin πρότεινε σε κάθε χώρα να γιορτάζει την ημέρα της γυναίκας την ίδια ημερομηνία κάθε χρόνο. Η πρότασή της έγινε δεκτή με ομόφωνη έγκριση – και έτσι καθιερώθηκε η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας όπως την ξέρουμε σήμερα.

Λέγεται ότι αφορμή για τον πρώτο εορτασμό ήταν η μνήμη μιας μεγάλης εκδήλωσης διαμαρτυρίας που έγινε στις 8 Μαρτίου 1857 από εργάτριες κλωστοϋφαντουργίας στη Νέα Υόρκη, οι οποίες ζητούσαν καλύτερες συνθήκες εργασίας. Ωστόσο, το περιστατικό αυτό φαίνεται να αμφισβητείται σήμερα από μερίδα Αμερικανών ιστορικών και χαρακτηρίζεται ως επίπλαστο.

Η Παγκόσμια Ημέρα Γυναίκας δεν γιορταζόταν πάντα στις 8 Μαρτίου. Αυτή η ημερομηνία προέκυψε ως αποτέλεσμα μιας πολεμικής απεργίας των γυναικών στη Ρωσία το 1917, η οποία ξεκίνησε την Πέμπτη 23 Φεβρουαρίου (και αντιστοιχεί στις 8 Μαρτίου στο Γρηγοριανό ημερολόγιο). Μετά την επικράτηση της Οκτωβριανής Επανάστασης στη Ρωσία (1917), η φεμινίστρια Αλεξάνδρα Κολοντάι έπεισε τον Λένιν να καθιερώσει την 8η Μαρτίου ως επίσημη αργία.

Αργία μόνο για τις γυναίκες καθιερώθηκε στην Κίνα μετά την επικράτηση των κομμουνιστών του Μάο Τσε Τουνγκ. Γρήγορα, όμως, η Διεθνής Ημέρα της Γυναίκας έχασε το συμπαγές πολιτικό και διεκδικητικό της υπόβαθρο και σε πολλές περιπτώσεις εορτάζεται ως έκφραση συμπάθειας και αγάπης των ανδρών προς τις γυναίκες, με προσφορά λουλουδιών και δώρων.

Η άνοδος του φεμινιστικού κινήματος στη Δύση τη δεκαετία του ’60 αναζωπύρωσε την Παγκόσμια Ημέρα Γυναίκας, η οποία, από το 1977, εορτάζεται υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, με αιχμή του δόρατος την ανάδειξη των γυναικείων προβλημάτων και δικαιωμάτων. Το 1975, κατά τη διάρκεια του Διεθνούς Έτους της Γυναίκας, τα Ηνωμένα Έθνη άρχισαν να γιορτάζουν την 8η Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας. Δύο χρόνια αργότερα, τον Δεκέμβριο του 1977, η Γενική Συνέλευση ενέκρινε ψήφισμα που κηρύσσει την Ημέρα των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα της Γυναίκας και τη Διεθνή Ειρήνη που θα γιορτάζεται οποιαδήποτε ημέρα του χρόνου από τα κράτη μέλη, σύμφωνα με τις ιστορικές και εθνικές τους παραδόσεις. Έκτοτε, τα Ηνωμένα Έθνη και οι υπηρεσίες τους εργάστηκαν ακούραστα για να εξασφαλίσουν την ισότητα των φύλων παγκοσμίως με εξαιρετικά αποτελέσματα: το 1995 η Διακήρυξη του Πεκίνου και η Πλατφόρμα Δράσης, ένας ιστορικός οδικός χάρτης που υπογράφηκε από 189 κυβερνήσεις, επικεντρωμένος σε 12 κρίσιμους τομείς ανησυχίας και τη συμπερίληψη του Στόχου 5 «Επίτευξη της ισότητας των φύλων και ενδυνάμωση όλων των γυναικών και των κοριτσιών» στην Ατζέντα του 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη.

Από τότε, έχει γίνει μια παγκόσμια ημέρα εορτασμού και ακτιβισμού, με εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο να συγκεντρώνονται για να διεκδικήσουν την ισότητα των φύλων και τα δικαιώματα των γυναικών. Η θεματολογία αλλάζει κάθε χρόνο, με πρόσφατα θέματα όπως «Break the Bias» (2022), «Choose to Challenge» (2021) και «Each for Equal» (2020).

Γυναίκες και δικαίωμα ψήφου

Οι γυναίκες, εκτός από τις υπόλοιπες διεκδικήσεις τους, έδωσαν σπουδαίους και ακούραστους αγώνες προκειμένου να αλλάξουν τους νόμους περί ψήφου και να αποκτήσουν και εκείνες το ύψιστο πολιτικό δικαίωμα. Δημιουργήθηκαν εθνικοί και διεθνείς οργανισμοί για τον συντονισμό των προσπαθειών τους ως προς επίτευξη αυτού του στόχου, ιδίως η Διεθνής Συμμαχία των Γυναικών (ιδρύθηκε το 1904 στο Βερολίνο της Γερμανίας), καθώς και για τα ισότιμα πολιτικά δικαιώματα των γυναικών.

Οι γυναίκες που κατείχαν ιδιοκτησία απέκτησαν το δικαίωμα ψήφου στη Νήσο του Μαν το 1881 και το 1893 οι γυναίκες στην τότε βρετανική αποικία της Νέας Ζηλανδίας. Οι περισσότερες μεγάλες δυτικές δυνάμεις επέκτειναν τα δικαιώματα ψήφου στις γυναίκες κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου, μεταξύ των οποίων ο Καναδάς (1917), η Βρετανία και η Γερμανία (1918), η Αυστρία και οι Κάτω Χώρες (1919) και οι Ηνωμένες Πολιτείες (1920). Σημαντικές εξαιρέσεις στην Ευρώπη ήταν η Γαλλία, όπου οι γυναίκες δεν μπορούσαν να ψηφίσουν μέχρι το 1944, η Ελλάδα (1952) και η Ελβετία (1971). Σε πολλές χώρες, χορηγήθηκε περιορισμένη ψήφος στις γυναίκες πριν από την καθολική ψηφοφορία για τους άνδρες. Για παράδειγμα, μορφωμένες γυναίκες ή ιδιοκτήτριες ακινήτων είχαν δικαίωμα ψήφου προτού το λάβουν όλοι οι άνδρες. Τα Ηνωμένα Έθνη ενθάρρυναν τη ψήφο των γυναικών στα χρόνια που ακολούθησαν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και η Επιτροπή Εξάλειψης Όλων των Μορφών Διακρίσεων Κατά των Γυναικών (1979) την χαρακτηρίζει ως βασικό δικαίωμα, με 189 χώρες να είναι σήμερα συμβαλλόμενα μέρη αυτής της Επιτροπής.

Η καθιέρωση των πολιτικών δικαιωμάτων της γυναίκας, αποτελεί ίσως ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα απέναντι στην ανδροκρατούμενη κοινωνία.

Η σημασία της Παγκόσμιας Ημέρας Γυναίκας στη σύγχρονη εποχή

Οι διεκδικήσεις των γυναικών είναι διαχρονικές, συνεχόμενες και ζωτικής σημασίας. Πρόκειται για έναν αγώνα που ξεκίνησε από τα αρχαία χρόνια, συνεχίζεται μέχρι σήμερα και θα συνεχίζεται. Για παράδειγμα, στην Αρχαία Ρώμη, οι νόμοι εξασφάλιζαν ότι οι γυναίκες δεν είχαν δημόσια φωνή και κανένα ρόλο στη δημόσια ζωή. Αυτή η ανισότητα μεταξύ των φύλων συνεχίστηκε μέχρι και τον 19ο αιώνα, όπου οι γυναίκες, οργανωμένα, ξεκίνησαν να διεκδικούν ένα μέλλον με μεγαλύτερη ισότητα και δικαιοσύνη. Αν και η ποιότητα ζωής μπορεί να έχει βελτιωθεί σημαντικά για εκατομμύρια γυναίκες παγκοσμίως, τα δικαιώματά τους συνολικά, αλλά και η ισότητα με τους άνδρες, τόσο στον δημόσιο, όσο και στον ιδιωτικό βίο, αποτελούν ακόμη ένα πεδίο συνεχούς διεκδίκησης και αγώνα.

Η πανδημία της COVID-19, η κλιματική κρίση και η σκληρή αντίδραση κατά της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας και των δικαιωμάτων των γυναικών σε κάποια μέρη του κόσμου, μειώνουν περαιτέρω τις προοπτικές για την ισότητα των φύλων. Η βία κατά των γυναικών παραμένει υψηλή. Σε χώρες όπως το Αφγανιστάν και οι ΗΠΑ, οι γυναίκες και τα κορίτσια έχουν πλέον λιγότερα δικαιώματα από ό,τι οι μητέρες και οι γιαγιάδες τους.

Στο Αφγανιστάν, οι Ταλιμπάν έχουν απαγορεύσει στις γυναίκες να φοιτούν στο γυμνάσιο και στο πανεπιστήμιο, απομακρύνοντας τον κόσμο από την επίτευξη του Παγκόσμιου Στόχου 5 του ΟΗΕ για την ισότητα των φύλων. Εν τω μεταξύ, στο Ιράν, οι γυναίκες και τα κορίτσια βρίσκονται στο επίκεντρο μιας εθνικής εξέγερσης, απαιτώντας τον τερματισμό, όχι μόνο των απαιτήσεων για τα χιτζάμπ, αλλά και για την ίδια την Ισλαμική Δημοκρατία. Στις ΗΠΑ, το 2022, το Ανώτατο Δικαστήριο ψήφισε υπέρ της ανατροπής του Roe εναντίον Wade, μιας απόφασης-ορόσημου που είχε διασφαλίσει το δικαίωμα στην άμβλωση παντού στις ΗΠΑ. Από τότε, τουλάχιστον 13 πολιτείες έχουν απαγορεύσει τις αμβλώσεις.

Στον απόηχο αυτών των εξελίξεων και, με προφανείς πλέον τις απειλές ως προς την αυτοδιάθεση του γυναικείου σώματος, η Γαλλία έκανε την αρχή και αποτελεί πλέον τη μοναδική χώρα στον κόσμο, που κατοχύρωσε συτνταγματικά το δικαίωμα κάθε γυναίκας να διακόψει ανεπιθύμητη κύηση. Η ιστορική απόφαση ελήφθη με συντριπτική πλειοψηφία στις Βερσαλλίες, όπου ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν είχε συγκαλέσει την προβλεπόμενη κοινή συνεδρίαση των δύο νομοθετικών σωμάτων, της Εθνοσυνέλευσης και της Γερουσίας. Η αναθεώρηση του συντάγματος της Πέμπτης Γαλλικής Δημοκρατίας, που θεσπίστηκε το 1958 επί Σαρλ ντε Γκωλ, απαιτούσε πλειοψηφία τριών πέμπτων και στα δύο σώματα του κοινοβουλίου. Τελικά, η πρόταση εγκρίθηκε με ακόμη μεγαλύτερη πλειοψηφία, καθώς 780 βουλευτές και γερουσιαστές την υπερψήφισαν ενώ μόλις 72 εναντιώθηκαν. «Υπερηφάνεια για τη Γαλλία, μήνυμα προς όλο τον κόσμο», έγραψε ο Μακρόν στη διαδικτυακή πλατφόρμα Χ όταν έγινε γνωστό το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας, προσθέτοντας ότι οι Γαλλίδες και οι Γάλλοι θα γιορτάσουν αυτή την εξέλιξη στις 8 Μαρτίου, την Παγκόσμια Ημέρα Γυναίκας.

Σε κάθε περίπτωση, οι έμφυλες διακρίσεις συνεχίζουν να υφίστανται και, ως εκ τούτου, διαπερνούν θεμελιώδη δικαιώματα των γυναικών, όπως το δικαίωμα στην άμβλωση και η αυτοδιάθεση του σώματος. Ο αγώνας για τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων των γυναικών θα πρέπει να αποκτήσει παγκόσμια ορατότητα, τόσο μέσα από την Παγκόσμια Ημέρα Γυναίκας που εορτάζεται κάθε χρόνο στις 8 Μαρτίου, όσο και μέσα από τον συνεχή αγώνα στην καθημερινότητα της σύγχρονης εποχής, της σύγχρονης γυναίκας. Αρκεί να κοιτάξουμε πίσω, να πάρουμε παράδειγμα από τις διεκδικήσεις και κατακτήσεις του γυναικείου κινήματος, να αντλήσουμε έμπνευση, θάρρος και δύναμη, ώστε να  «φωτίσουμε» τον δρόμο που έχουμε ακόμα μπροστά μας.

Branded by WE LEAD