Θερινό Ηλιοστάσιο 2024: Σήμερα η μεγαλύτερη ημέρα του χρόνου – Επίσημη έναρξη του καλοκαιριού

Σήμερα 20 Ιουνίου καταγράφεται το Θερινό Ηλιοστάσιο 2024 και μαζί του φέρνει τη μεγαλύτερη ημέρα της χρονιάς. Η επίσημη έναρξη του καλοκαιριού είναι γεγονός και σύμφωνα με το Time and Date η μεγαλύτερη ημέρα του έτους στην Αθήνα θα διαρκέσει 14 ώρες και 52 λεπτά.

Το Θερινό Ηλιοστάσιο θα καταγραφεί σήμερα Πέμπτη 20 Ιουνίου 2024, ώρα 23:50.

Από τις επόμενες κιόλας ημέρες, η μέρα θα αρχίσει να μικραίνει. Το θερινό ηλιοστάσιο εγκαινιάζει αστρονομικά την έναρξη του καλοκαιριού στο βόρειο ημισφαίριο, όπου ανήκει και η Ελλάδα. Ταυτόχρονα, στο νότιο ημισφαίριο θα σημειωθεί το χειμερινό ηλιοστάσιο και θα αρχίσει ο χειμώνας.

Κατά τη διάρκεια δίσεκτων ετών, όπως το 2024, τα ηλιοστάσια και οι ισημερίες συμβαίνουν περίπου 18 ώρες και 11 λεπτά νωρίτερα από το προηγούμενο έτος».

Κατά τη διάρκεια των μη δίσεκτων ετών, ο χρόνος του ηλιοστασίου μετακινείται αργότερα, συνήθως την 21η Ιουνίου.

Το ερώτημα ποιος κατάλαβε πρώτος ότι η μεγαλύτερη μέρα του χρόνου αντιστοιχεί στο υψηλότερο σημείο του ήλιου στον ουρανό είναι «θεαματικά αναπάντητο», είπε στο TIME το 2016 ο Όουεν Τζίνγκεριτς, ομότιμος καθηγητής Αστρονομίας και Ιστορίας της Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, εξηγώντας ότι δεν υπάρχει γραφή για την καταγραφή αυτής της μεγάλης ανακάλυψης.

Ηλιοστάσιο ονομάζεται η χρονική στιγμή κατά την οποία ο άξονας της Γης εμφανίζεται στραμμένος όσο περισσότερο προς ή μακριά από τον Ήλιο, συμβαίνει κατά την ετήσια τροχιά της Γης γύρω από αυτόν. Αυτό ισοδυναμεί με τον Ήλιο να βρίσκεται στο βορειότερο ή νοτιότερο (ετήσιο) του ουρανού που βρίσκεται ποτέ το μεσημέρι, όπως εμφανίζεται σε εμάς πάνω στην επιφάνεια της Γης.

Για περιοχές της Γης εκτός των Τροπικών (δηλαδή με γεωγραφικό πλάτος μεγαλύτερο από 23.5 μοίρες ή μικρότερο από -23.5 μοίρες), τα ηλιοστάσια είναι επίσης οι ημέρες κατά τις οποίες ο Ήλιος φτάνει το ψηλότερο (θερινό ηλιοστάσιο) ή το χαμηλότερο σημείο (χειμερινό ηλιοστάσιο) που έχει το μεσημέρι στη διάρκεια ενός χρόνου. Η ημέρα του ηλιοστασίου είναι είτε η μεγαλύτερη (το Καλοκαίρι-Θερινό ηλιοστάσιο) είτε η μικρότερη (το Χειμώνα-Χειμερινό ηλιοστάσιο) μέρα του έτους για όλες τις περιοχές της γης εκτός από τους Τροπικούς.

Η λέξη προέρχεται από το «ήλιος» και το «στέκομαι»/«στάση» επειδή κοντά στα ηλιοστάσια (λίγες ημέρες πριν ή μετά) ο Ήλιος φαίνεται να επιβραδύνει τη φαινομενική κίνησή του προς τα βόρεια ή προς τα νότια (κίνηση στην απόκλιση), μέχρι που την ημέρα του ηλιοστασίου αυτή η κίνηση μηδενίζεται και αντιστρέφεται. Με την ευρύτερη σημασία, ο όρος «ηλιοστάσιο» σημαίνει και την ημέρα που παρατηρείται αυτό το φαινόμενο, δύο φορές τον χρόνο, τον Ιούνιο και τον Δεκέμβριο.

Το Θερινό Ηλιοστάσιο συμβαίνει όταν η γωνία του ημι-άξονα κάποιου πλανήτη, είτε του βόρειου ή του νοτίου ημισφαιρίου, είναι πιο κεκλιμένη προς το αστέρι στο οποίο περιστρέφεται (τροχιά του πλανήτη). Η μέγιστη κλίση του άξονα της Γης προς τον ήλιο είναι 23 ° 44 ‘. Αυτό συμβαίνει δύο φορές ετησίως, στους οποίους χρόνους ο Ήλιος φτάνει στην υψηλότερη θέση του στον ουρανό, όπως φαίνεται από το βορρά ή το νότιο πόλο.

Η λέξη ηλιοστάσιο προέρχεται από το «ήλιος» και το «στέκομαι» ή «στάση» επειδή κοντά στα ηλιοστάσια (λίγες ημέρες πριν ή μετά) ο Ήλιος φαίνεται να επιβραδύνει τη φαινομενική κίνησή του προς τα βόρεια ή προς τα νότια (κίνηση στην απόκλιση), μέχρι που την ημέρα του ηλιοστασίου αυτή η κίνηση μηδενίζεται και αρχίζει να αντιστρέφεται. Και στα αγγλικά η λέξη solstice προέρχεται από τη λατινική λέξη “solstitium“, που σημαίνει «ήλιος-ακινητοποίηση», γιατί το σημείο στο οποίο ο ήλιος φαίνεται σταματά και να αντιστρέφει την κατεύθυνσή του (τροπή) μετά από αυτήν την ημέρα. Την ημέρα αυτή, ο ήλιος δεν ανατέλλει ακριβώς στα ανατολικά, αλλά ανεβαίνει στο βόρειοτερο σημείο από την ανατολή και δύει στο βορειότερο σημείο από τη δύση, παραμένοντας στον ουρανό για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Στο νότιο ημισφαίριο, το ηλιοστάσιο του Ιούνη είναι γνωστό ως η μικρότερη μέρα του χρόνου.

Το θερινό ηλιοστάσιο, η μεγαλύτερη ημέρα του χρόνου στο βόρειο ημισφαίριο, αποτελούσε ανέκαθεν πολύ σημαντικό γεγονός για το ανθρώπινο γένος. Οι αρχαίοι πολιτισμοί διοργάνωναν πολυήμερες γιορτές για να τιμήσουν τον Ήλιο. Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία ο Ήλιος ήταν Τιτανίδης, παιδί του Υπερίωνα και της Θείας. Είχε δύο αδελφές. Την Σελήνη και την Ηώ. Από τον 5ο π.Χ. αιώνα με την πλήρη επιβολή του δωδεκάθεου δεν θεωρείται αυτοτελείς θεότητα αλλά συγχέεται με τον Απόλλωνα. Για τον λόγο αυτό ο Απόλλων καλείται και Φοίβος που σημαίνει λάμπων Θεός. Εκτός όμως από την ελληνική μυθολογία αναφορές στον Θεό βρίσκουμε και σε άλλους λαούς. Συναντάμε λοιπόν τον Σαμάς των Βαβυλωνίων, τον Βαάλ των Ασσυρίων τον Ελ των Φοινίκων και των Χαναναίων, τον Μολώχ των Αμμωνιτών, τον Χιμώχ των Μωαβιτών, τον Άμμωνα Ρα και τον Φθά των Αιγυπτίων, τον Σούρυα των Ινδών, τον Μίθρα των Περσών, τον Σολ των Λατίνων, τον Γιαρίλα των Σλάβων, τον Μπελένος των Κελτών καθώς και τον θεό Ίντι στους Ίνκας και στους Ατζέκους.

Από τα προϊστορικά ακόμη χρόνια ο άνθρωπος υποδέχεται το καλοκαίρι με φωτιές τη νύχτα του ηλιοτρόπιου, την πιο μικρή νύχτα του χρόνου για το Βόρειο Ημισφαίριο, με τον ήλιο να στρέφεται προς το καλοκαίρι. Η νύχτα της 21ης Ιούνη είναι αυτή που ανάβουν οι φωτιές, στο κατώφλι του καλοκαιριού. Οι φωτιές τη νύχτα του Ηλιοτρόπιου έχουν σκοπό να εξαγνίσουν κάθε κακή τροπή, εξασφαλίζοντας στον ήλιο τον αιώνιο δρόμο στο δώμα του ουρανού. Στην Αρχαία Ελλάδα η νύχτα του Ηλιοτρόπιου, ήταν η γιορτή μιας ερωτικής μαγείας, με τους νέους να ανταλάσσουν ερωτικούς όρκους και να πηδούν πάνω από τις φωτιές για να εξαγνίσουν αυτούς τους όρκους αποδιώχνοντας κάθε επιβουλή. Ηταν οι φωτιές της τύχης, πηδώντας πάνω από τις φλόγες τρεις φορές. Οι Δρυίδες των αρχαίων Κελτών της Βρετανίας στο Στόουνχετζ. γιόρταζαν τις «Φωτιές της ακτής». Πρόκειται για έναν κύκλο μεγαλίθων, που κατασκευάστηκε μεταξύ του 2500 π.Χ. και του 2000 π.Χ. Στα ερείπια του Stonehenge, η ανατολή του θερινού ηλιοστασίου εμφανίζεται στον ορίζοντα σε ευθυγράμμιση με την ογκώδη κύρια πέτρα του μνημείου. Κάθε χρόνο, τουρίστες από κάθε γωνιά του κόσμου το επισκέπτονται αυτή την ημέρα.

Το θερινό ηλιοστάσιο συμβαίνει όταν το βόρειο ημισφαίριο έχει πιο έντονη κλίση προς τον Ήλιο. Αυτό σηματοδοτεί, επίσης, τη μεγαλύτερη ημέρα και τη μικρότερη νύχτα του έτους. Περίπου την ίδια εποχή, το νότιο ημισφαίριο έχει την πιο απομακρυσμένη κλίση σε σχέση με τον Ήλιο, οπότε γίνεται το χειμερινό ηλιοστάσιο και έχουμε εκεί τη συντομότερη ημέρα του έτους. Έξι μήνες αργότερα, τα δύο ημισφαίρια θα το αλλάξουν: Το βόρειο ημισφαίριο θα βιώσει το χειμερινό ηλιοστάσιο και το νότιο ημισφαίριο το θερινό ηλιοστάσιο.

Οι ισημερίες σηματοδοτούν την έναρξη της άνοιξης και του φθινοπώρου και συμβαίνουν όταν ο άξονας και η τροχιά της Γης ευθυγραμμίζονται έτσι ώστε και τα δύο ημισφαίρια να δέχονται ίση ποσότητα ηλιακού φωτός. Η εαρινή ισημερία στις 19 Μαρτίου έδωσε το έναυσμα για την άνοιξη και η φθινοπωρινή ισημερία στις 22 Σεπτεμβρίου θα εγκαινιάσει το φθινόπωρο.

Θερινό ηλιοστάσιο 2024 με την πανσέληνο της φράουλας

Το θερινό ηλιοστάσιο 2024 συνοδεύεται από μια έκπληξη: Την πρώτη πανσέληνο του καλοκαιριού, που ονομάζεται η «Πανσέληνος της φράουλας». Όχι, το φεγγάρι δεν θα έχει ροζ ή κόκκινο χρώμα, αλλά το όνομα της συγκεκριμένης πανσελήνου προέρχεται από διάφορες φυλές ιθαγενών που παρατήρησαν ότι συνέπιπτε με τη συγκομιδή φράουλας.

*Peliti