Από πού άραγε βγήκε η λέξη μελομακάρονο;
Όσο και αν το μυαλό πάει προς Ιταλία μεριά, τα μελομακάρονα έχουν ετυμολογικά αρχαιοελληνική προέλευση.
Στα λεξικά αναφέρεται ότι η λέξη «μακαρόνι» παράγεται από τη μεσαιωνική ελληνική λέξη «μακαρωνία» που σημαίνει «νεκρώσιμο δείπνο», όπου μακάριζαν τον νεκρό και το οποίο δείπνο είχε ως βάση τα ζυμαρικά.
Η μακαρωνία με τη σειρά της έρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «μακαρία», που δεν ήταν άλλο από την «ψυχόπιτα», δηλαδή ένα κομμάτι άρτου στο σχήμα και το μέγεθος του σημερινού μελομακάρονου, το οποίο μοίραζαν στους συγγενείς μετά την κηδεία.
Στους νεότερους χρόνους όταν η μακαρία περιλούστηκε με μέλι ονομάστηκε: μέλι+μακαρία = μελομακάρονο.
Οι Λατίνοι και αργότερα οι Ιταλοί χρησιμοποιούσαν τη λέξη μακαρωνία ως maccarone που τελικά κατέληξε να σημαίνει το σπαγγέτι.
Τέλος, από το μεσαίωνα και μετά στη Γαλλία και την Αγγλία, ένα είδος αμυγδαλωτού μπισκότου ονομάστηκε «macaroon» (το γνωστό σε όλους σήμερα «μακαρόν»).
Πολλοί υποστηρίζουν πάντως ότι αυτή η αλλαγή της μακαρίας σε μελομακάρονο έγινε στα βυζαντινά χρόνια.
Οι Μικρασιάτες είναι αυτοί που καθιέρωσαν τα μελομακάρονα ως γλύκισμα του δωδεκαημέρου.
Στη Μικρά Ασία μάλιστα παρασκεύαζαν ένα είδος μελομακάρονου, γεμιστό με καρύδια και κανέλα, σιροπιαστό και μελωμένο το Ισλί ή Ιτσλί.
Σιγά-σιγά με το πιρούνι, το τσιμπιδάκι, το βελόνι ή ό,τι άλλο έκοβε η ευστροφία τους, κεντούσαν επάνω οριζόντιες και κάθετες γραμμές.
Για τη χάρη περισσότερο αλλά είχε και μια πονηριά η τέχνη γιατί έτσι όπως «έσκαβαν» τη ζύμη δημιουργώντας ρυάκια έπεφτε πάνω το σιρόπι με μέλι που πότιζε τα ισλί κάνοντας τα ακόμα πιο πριγκιπικά.
Οι Μικρασιάτες καθιέρωσαν επίσης τα μελομακάρονα και σε μια διαφορετική εκδοχή με όμοια ζύμη με το όνομα «φοινίκια». Το μέλωμα τους γινόταν μέσα στην κατσαρόλα και ενώ έβραζε το σιρόπι σε πάρα πολύ χαμηλή φωτιά»